Гісторыя абраза да нядаўняга часу была нам невядомая. Пасля Першай сусветнай ён быў у доме ў вёсцы Кавальцы сярод іншых абразоў. Гаспадыняй была мясцовая жыхарка Фёкла Давідаўна Шаюк. У 1989 годзе абраз падарылі Лебедзеўскай Свята-Троіцкай царкве.

Ён зроблены з дрэва і складаецца з трох частак. У добрым стане, хаця ёсць нязначныя пашкоджанні расліннага арнаменту па краях прамавугольніка.

Што на абразе

Сюжэт абраза наступны. Уверсе прамавугольніка выява прарока Ільі на калясніцы, знізу прарок Елісей. Па краях – раслінны арнамент з залацістымі кветкамі.

Уверсе на срэбраным паўколе выгравіраваны надпіс “Господь Саваовъ”. Пад лікам – аблокі, знізу – птушка. Па баках на срэбраных пласцінах знаходзяцца выявы Аляксандра Неў­скага і Мікалая Цудатворца.

Знізу прамавугольніка выгравіраваны надпіс: “Благоговейнымъ усердіемъ, сооруженъ образъ сей, фурштатскою Ротою Грузинскаго Гренадерскаго Полка. Iюля 21го дня 1840 года”. Фурштат – гэта старая назва абозных частак.

Як знайшлі гаспадароў абраза

Прааналізаваўшы дакументы, можна ўпэўніцца, што абраз належаў 14-му грэна­дзёрскаму грузінскаму палку Яго Імператарскай Вялікасці спадчынніка Цэсарэвіча Вялікага князя Аляксея Мікалаевіча. Гэты полк быў часткай Каўказскай грэнадзёрскай дывізіі, якая ўваходзіла ў склад 2-га Каўказскага армейскага корпуса.

Ёсць два аргументы, якія прыводзяць да гаспадароў абраза. Па-першае, у спісе салдат расійскай імператарскай арміі, пахаваных на могілках былога мястэчка Беніца, 13 воінаў з 17 служылі ў Каўказскай грэнадзёрскай дывізіі, у тым ліку ў 14-м палку. Месца яго дыслакацыі – вёска Кавальцы, у трох-чатырох кіламетрах ад Беніцы. У Кавальцах могілак не было, таму загінулых хавалі ў Беніцы.

Па-другое, афіцэр Козьмін ва ўспамінах “Каўказская грэнадзёрская артылерыйская брыгада: жнівень 1914 – верасень 1915 гг.” расказвае пра дыслакацыі і баі ў раёне Крэва-Смаргонь. Гэтыя ўспаміны друкаваў ваенна-гістарычны часопіс “Ваенная быль”, які выдавалі белаэмігранты ў Парыжы.

Полк быў заснаваны ў 1700 годзе як пяхотны полк Аляксандра Гордана. Яго назва неаднаразова мянялася. Нумар “14” полк атрымаў у 1864 годзе. Грэнадзёра (ад франц. grеnаde – граната) – від пяхоты ў 17-20 стагоддзях у Еўропе. Першапачаткова яны былі гранатамётчыкамі. У царскай арміі грэнадзёрскія палкі былі прывілеяванымі.

Полк ваяваў з Персіяй, Турцыяй, Заходнім Каўказам, але асабліва сябе праявілі салдаты і афіцэры палка ў баях пад Смаргонню.

Паходная палкавая царква існавала ад канца 18 стагоддзя. У храме былі каштоўныя падораныя абразы і дарагія царкоўныя прылады. Палкавы абраз заўсёды быў разам з палком.

Абраз захаваўся дзякуючы Фёкле Шаюк

Жыццё Фёклы Давідаўны – узор вернасці хрысціянскім сямейным традыцыям. Перад вайной яна выйшла замуж у Кавальцы. Сямейнае жыццё ў жанчыны не было шчаслівым. Муж патануў, а маленькае дзіця загінула.

У час Першай сусветнай яна засталася ў доме мужа. Дом быў вялікі, былі і гаспадарчыя пабудовы. Менавіта ў гэтым доме размясцілася паходная царква. Там былі абразы: палкавы абраз, абраз Святога Мікалая Цудатворца, абраз Выратавальніка. Быў і чацверты, але выява невядомая.

Паводле расповеду пляменніцы Фёклы Давідаўны, гэта абраз меў ручны прывод, пры дапамозе якога атрымлівалі гучанне малітваў “Ойча наш” і “Верую”.

Як размясціліся воіны

У хляве стаялі коні ваенных. У двары размясцілася салдацкая кухня. Да сёння захавалася прыстасаванне, каб пакласці мяса ў кацёл і каб пасля дастаць.

У доме гаспадыні салдаты і афіцэры адаграваліся, сушылі адзенне, адпачывалі. Гаспадыня дапамагала рамантаваць адзенне і спраўляцца з побытавымі цяжкасцямі.

Пасля аднаго з абстрэлаў дом Фёклы Давідаўны быў часткова разбураны, але салдаты хутка яго адрамантавалі.

Падчас Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 года абразы і рэлігійныя каштоўнасці сталі непатрэбныя. Традыцыя ўдзелу ў воінскіх падраздзяленнях святароў спынілася. Армію расфарміравалі, пачалі ствараць Чырвоную Армію, у якой былі іншыя каштоўнасці і ідэалы.

Цяпер абраз у лебедзеўскай царкве

У 1970 годзе жанчына пераехала на сталае жыхарства ў вёску Асанава і прывезла палкавы абраз разам з іншымі. Пасля яе смерці рэліквію захоўвала пляменніца Вольга Якаўлеўна Матусевіч, якая памерла ў 2002 годзе.

Пасля адкрыцця Лебедзеўскай Свята-Троіцкай царквы, Вольга Якаўлеўна ў 1989 годзе перадала туды абраз. Там ён месціцца і сёння.

Абраз – сімвал памяці загінулым, напамін пра жорсткія баі, якія праходзілі сто год таму на нашай зямлі. Нашы землякі захавалі культурную каштоўнасць і перадалі яе лебедзеўскай царкве.